Kopalnia "Guido" w Zabrzu (woj. śląskie) 1855 r.
Kopalnia "Guido" powstała w 1855 r., choć wydobycie węgla rozpoczęto kilka lat później. Po podziale Śląska w 1922 r. znalazła się po stronie niemieckiej, ale po wyczerpaniu złóż węgla straciła na znaczeniu. Po zakończeniu II wojny światowej należała do kopalni "Makoszowy", a w latach 60' XX w. była kopalnią doświadczalną. W 1982 r. utworzono skansen, działający do 1996 r. i otwarty ponownie w 2007 r. Przygotowano trasę turystyczną na poziomach 170 m i 320 m, gdzie zjeżdża się oryginalną windą górniczą w starym XIX-wiecznym szybie. W dawnych wyrobiskach można zobaczyć maszyny i urządzenia wykorzystywane do pozyskiwania węgla, lampy górnicze, sprzęt ratunkowy. Zachowały się także stajnie dla koni, które pracowały kiedyś w kopalniach, oraz budynek nadszybia z maszyną wyciągową pochodzącą z 1927 r
Kopalnia "Królowa Luiza" w Zabrzu (woj. śląskie) 1791 r.
Dzisiejsze Zabrze składa się z kilku dawnych miejscowości, które powstały po obu stronach rzeki Bytomki w XIII - XVIII w. Prawa miejskie ośrodek otrzymał dopiero w 1922 r. Najciekawsze zabytki są związane z górnictwem, które od wielu lat stanowi podstawowe źródło utrzymania mieszkańców. Należy do nich zamknięta 200 lat temu kopalnia "Królowa Luiza", w której utworzono skansen. Obejmuje on podziemną trasę o długości 1500 m poprowadzoną przez stare wyrobiska. Oprócz tego można tu zobaczyć parową maszynę wyciągową i poznać zasady działania współczesnego kombajnu pracującego na ścianie. Przy skansenie powstało Muzeum Pojazdów Zabytkowych.
Kopalnia węgla kamiennego w Nowej Rudzie (woj. dolnośląskie) XV w.
Wydobycie węgla kamiennego w okolicach Nowej Rudy, starym górniczym miasteczku położonym na terenie Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego, rozpoczęto w XV stuleciu, a zatem tutejsze kopalnie należą do najstarszych w Polsce. Miejscowa kopalnie węgla to jeden z nielicznych zachowanych XIX-wiecznych obiektów przemysłowo-wydobywczych. Dziś znajduje się tu interesujące Muzeum Górnictwa, gdzie zgromadzono eksponaty górnictwa podziemnego, modele maszyn i sprzęt zabezpieczający wraz z rozmaitymi typami ładunków strzałowych i aparatów ucieczkowych. Udostępniono także oryginalną dyspozytornię kierowania kopalnią. Do nieczynnych sztolni zjeżdża się podziemną kolejką. Dla zwiedzających przygotowano trasę turystyczną o długości 700 m.
Kopalnia srebra i ołowiu w Tarnowskich Górach (woj. śląskie) 1714 r.
Miasto powstało w XVI w., a rozwój zawdzięcza górnictwu ołowiu, srebra i węgla kamiennego. Obecnie Tarnowskie Góry słyną z cennych zabytków architektury przemysłowej. W zabytkowej kopalni srebra i ołowiu udostępniono 1,5 km chodników i urządzono dawne stanowiska pracy. Na powierzchni w Skansenie Maszyn Parowych można oglądać parowe maszyny górnicze. Po kopalni cynku działającej w XVIII i XIX w. pozostał szyb "Staszic", od którego odchodzą długie, zalane wodą sztolnie. W udostępnionej dla zwiedzających Sztolni Czarnego Pstrąga wielką atrakcją jest 600-metrowatrasa pokonywana łodzią przy świetle górniczych lamp. Oba obiekty leżą na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.
Kopalnia soli w Bochni (woj. małopolskie) XIII w.
Kopalnia w Bochni to najstarszy tego typu obiekt w Polsce - eksploatację złóż rozpoczęto prawdopodobnie ok. połowy XIII w. Na początku XX w. sól pozyskiwano do głębokości 428 m - powstało 16 szybów, ale użytkowano tylko pięć. Najstarsze szyby to Sutoris (Szewczy) i Gazaris (Wieżny lub Wodny). Obecnie kopalnię przekształcono w sanatorium i kompleks turystyczny. na szczególną uwagę zasługuje komora Rabsztyn, gdzie wydobywano sól od XVII w., największa i najlepiej zachowana komora św. Kingi komora kieratów i stajnia Mysiur.
Kopalnia soli w Wieliczce (woj. małopolskie) X-XI w.
Dzieje warzenia soli z solanki w Wieliczce sięgają 3500 lat p.n.e. Od X-XI w. rozwijało się tu kopalnictwo soli, a w XIV w. miasto było jedynym z najważniejszych ośrodków górnictwa w Europie. Obecnie łączna długość korytarzy położonych na dziewięciu poziomach wynosi prawie 300 km - najgłębszy poziom leży 327 m poniżej powierzchni. Dla turystów przygotowano trasę o długości 2 km, która prowadzi przez trzy poziomy na głębokości 64-135 m. Do najpiękniejszych pomieszczeń należy kaplica św. Kingi, gdzie znajdują się wspaniałe żyrandole i solne rzeźby. mijane po drodze rzeźby i inne ozdoby to dzieło górników i wszystkie wykonano z soli. Na powierzchni działa Muzeum Żup Krakowskich w Zamku Żupnym.
Kopalnia "Krzemionki" (woj. świętokrzyskie, okolice wsi Sudół i Magonie) IV w. p.n.e.
Krzemionki, to ponad 4 tys. kopalni krzemienia pasiastego. Minerał ten był tu wydobywany już w IV w. p.n.e. Obiekt odkrył Jan Samsonowicz w 1922 r. Dziś turyści mogą zwiedzać trasę o długości prawie 500 m i zobaczyć osadę neolityczną. Do naszych czasów zachowały się malunki naskalne, podziemne chodniki oraz narzędzia górnicze. W 1994 r. kopalnie zostały uznane za pomnik historii Polski. Kompleks i jego otoczenie wchodzi w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej.
KOPALNIE
Architektura Muzyka Zabytki Sztuka