Ognisty ptak: Finał - Strawiński

Strawiński nigdy nic ukończył żadnej muzycznej uczelni, a jednak przeszedł do historii jako jeden z najwybitniejszych rosyjskich kompozytorów XX wieku. W 1910 roku wyemigrował z Rosji i większość największych jego dzieł powstała na emigracji. Ognisty ptak miał swoją prapremierę w paryskiej Theatre National de l’Opera 25 czerwca 1919 roku. Historia księcia Iwana, który dzięki pomocy Ognistego Ptaka uwalnia swoją ukochaną z rąk złego Nieśmiertelnego Kościeja oparta była na legendach starorosyjskich i oczarowała publiczność. Suita baletowa stała się jednym z najpopularniejszych utworów w katalogu dzieł Strawińskiego i do dzisiaj grywana jest bardzo chętnie. Efektowny Finał oparty na pięknym temacie rogu wspaniale wieńczy utwór.

Suita taneczna: Allegro Vivace – Bartok

Bela Bartok był najwybitniejszym węgierskim kompozytorem od czasów Franciszka Liszta. W swojej muzyce wyrażał przywiązanie do muzycznej tradycji rodzinnego kraju. Suita taneczna powstała w 1923 roku z okazji administracyjnego połączenia dwóch miast: Budy i Pesztu położonych na przeciwległych brzegach Dunaju. Utwór składa się z sześciu części opartych na pięciu oryginalnych ludowych tematach tanecznych. Łączy je powracające intermezzo, wszystkie wybrzmiewają również wspólnie w finale utworu. Kompozycja była przełomem w twórczości Bartoka – pozwolił mu zerwać z przywiązaniem do romantyzmu i zbudować nową jakość na bazie nowoczesnej techniki kompozytorskiej z elementami muzyki ludowej.

Appalachian Spring: Simple Gifts – Copland

Appalachian Spring to trzeci balet, który Aaron Copland skomponował w Ameryce. Opowiada on o codziennych sprawach mieszkańców małego miasteczka w Apallachach. To zwykli ludzie, mają jednak swój świat wartości oraz przede wszystkim swoją wyjątkową kulturę i fascynującą muzykę. Coplanda zainspirowała ludowość – znakomitym przykładem lej fascynacji jest The Gift To Be Simple, która otwiera i zamyka balet. Można uznać tę kompozycję za hołd dla amerykańskiej wsi. Rozpoczyna ją piękna melodia zagrana na klarnecie solo z akompaniamentem delikatnych smyczków. Następujące po niej wariacje często opisywane są tytułem Simple Gifts.

Fancy Free: Trzy tańce – Bernstein

Wieczór 18 kwietnia 1944 roku był jednym z najbardziej ekscytujących w historii amerykańskiego baletu. Właśnie wtedy po raz pierwszy wystawiono przedstawienie, które zapoczątkowało wspaniałą karierę jednego z najwybitniejszych kompozytorów i dyrygentów XX wieku – Leonarda Bernsteina. Balet Fancy Free skomponował mając zaledwie 25 lat. Cechami charakterystycznymi tego kompozytora są niezwykła ekspresja i energia sceniczna oraz ponadprzeciętna zdolność komponowania wspaniałych melodii, bez względu na to czy zdobiących prostą piosenkę czy wieloaktowe dzieło.

Trzy tańce są najlepszym tego przykładem.

I Koncert skrzypcowy: Tempo Comodo op. 35 nr 2 – Szymanowski

Szymanowski zadedykował swój I Koncert skrzypcowy Pawłowi Kochańskiemu – znakomitemu skrzypkowi. Skomponował go w 1916 roku podczas pobytu w Zarudziu na Ukrainie. Główną inspiracją powstania tego utworu był wiersz „Noc majowa” Tadeusza Micińskiego. Koncert po raz pierwszy wykonano w Warszawie 1 listopada 1922 roku. Na skrzypcach zagrał koncertmistrz Filharmonii Warszawskiej Józef Ozimiński, a orkiestrą dyrygował Emil Młynarski. Zarówno to wykonanie, jak i kolejne, które odbyły się w Nowym Jorku i Filadelfii spotkały się z entuzjastycznym przyjęciem publiczności. I Koncert skrzypcowy uchodzi do dzisiaj za jedno z największych osiągnięć polskiej wiolinistyki XX wieku.

Złoty wiek: Polka op. 22 - Szostakowicz

Szostakowicz był najsłynniejszym radzieckim kompozytorem XX wieku. W odróżnieniu od Prokofiewa nigdy nie opuścił Rosji. W opinii wielu krytyków był jednym z najwybitniejszych kompozytorów symfonicznych minionej epoki. Pierwszy balet powstał w latach 1929-30 i napisany został jako satyra na kapitalizm. Artysta świadomy chwytliwości skomponowanej przez siebie muzyki, zaprezentował ją publiczności przed oficjalną premierą. Koncert okazał się wielkim sukcesem, zaś największym jego przebojem zdecydowanie okazała się Polka z III aktu.

Uwertura kubańska – Gershwin

Gershwin miał niezwykłą zdolność tworzenia melodii zachwycających słuchaczy, a przy tym nietracących nic ze swej atrakcyjności w oczach (uszach) zawodowych muzyków oraz krytyków muzycznych. Był kompozytorem uwielbianym przez publiczność i wychwalanym przez recenzentów. Uwertura kubańska powstała po powrocie kompozytora z urlopu na Kubie w 1932 roku. Zachwycony lokalną muzyką z jej wyjątkową rytmiką, postanowił utrwalić swoje inspiracje w niezbyt rozbudowanej formie muzycznej. Początkowo swej kompozycji nadal tytuł Rumba, pod którym została ona wystawiona podczas premiery na Stadionie Lewistona. Publiczność zachwycona była brzmieniem licznych instrumentów rytmicznych takich jak tam tamy, marakasy, grzechotki, ksylofony i gongi.

II Symfonia e-moll: Allegro molto op. 27 nr 2 – Rachmaninow

W 1905 roku Rachmaninow wyjechał do Drezna, gdzie skomponował II Symfonię, która miała zostać uznana za jedno z jego największych dokonań. Kompozytor zadedykował utwór swojemu nauczycielowi Sergiuszowi Taniejewowi. Prawykonanie odbyło się 26 stycznia 1908 roku w Petersburgu. Część druga utworu to rytmiczna, marszowa, pełna lirycznego wdzięku melodia.

Trzy utwory w dawnym stylu – Górecki

O Henryku Mikołaju Góreckim stało się głośno pod koniec lat 50. XX wieku za sprawą muzyki awangardowej odwołującej się do twórczości takich kompozytorów jak Pierre Boulez czy Karlheinz Stockhausen. Kompozytor szybko jednak porzucił tę ścieżkę, znajdując inspirację w przeszłości niż w muzyce współczesnej. Skomponowane w 1963 roku Trzy utwory w dawnym stylu są świadectwem tej właśnie przemiany. Ówczesny dyrektor Polskiego Wydawnictwa Muzycznego Tadeusz Ochlewski zarzucił w tym czasie Góreckiemu, że jego utworom brak melodii. W odpowiedzi na tę krytykę, Górecki skomponował jeden ze swych najbardziej popularnych utworów. Inspirację zaczerpnął z muzyki polskiego odrodzenia. Nie brak tu też odwołań do muzyki ludowej. Utwór drugi przypomina wiejski taniec, zaś w trzecim usłyszeć można melodię XVI-wiecznej anonimowej pieśni zatytułowanej „Pieśń o weselu najjaśniejszego króla Zygmunta wtórego”.

Pelleas i Melisanda: Preludium – Debussy

Sztuka „Pelleas i Melisanda” została napisana w 1892 roku przez Maurice'a Maeterlincka, belgijskiego dramatopisarza. Na jednym z przedstawień pojawił się współczesny pisarzowi kompozytor Claude Debussy. Sztuka spodobała się jemu tak bardzo, że postanowił wykorzystać ją jako libretto do opery, którą zamierzał skomponować. Maeterlinck nie chciał się jednak na to zgodzić. Debussy postanowił jednak dopiąć swego i w 1895 roku przedstawił mu pierwszą wersję skomponowanej przez siebie muzyki. Autor sztuki ponownie odmówił. W kolejnych latach Debussy udoskonalał swoje dzieło i w 1902 roku doszło do porozumienia. Maeterlinck zaakceptował proponowany przez kompozytora kształt dzieła i zgodził się na jego sceniczną prezentację. 30 kwietnia 1902 roku w paryskiej Opera Comique odbyła się uroczysta premiera. Tego dnia doszło do spięcia między artystami. Maeterlinck nic zaakceptował zmian w obsadzie, które w ostatniej chwili wprowadził Debussy i nie pojawił się na przedstawieniu.

Planety: Mars (Zwiastun wojny) op. 32 nr 1 – Holst

Suita Planety została skomponowana przez Gustava Holsta (angielskiego kompozytora z przełomu XIX i XX wieku) w latach 1911 – 1916. Każda część tej kompozycji odnosiła się do innej planety i jej znaczenia w astrologii. Jako pierwszy powstał Mars (Zwiastun wojny) niezwykle sugestywny marsz zagrany w tempie 5/4 Jego muzyczna forma przywołuje wyobrażenie wojennej machiny, która co ciekawe, miała zostać wkrótce uruchomiona – w kilka miesięcy po powstaniu utworu wybuchła I wojna światowa. W swoim pierwotnym założeniu suita (poza Neptunem) miała być skomponowana na dwa fortepiany, jednak ostatecznie kompozytor przygotował aranżację na pełen skład orkiestry symfonicznej. Prawykonanie Planet odbyło się w Birmingham 29 września 1920 roku. Muzycy orkiestry po raz pierwszy zobaczyli nuty na dwie godziny przed rozpoczęciem koncertu. Wpadli jednak znakomicie, a sam utwór wszedł do kanonu współczesnej muzyki klasycznej.